روند توسعه و احیای ظرفیت‌های استان‌های کشور/ مشهد؛ هاب ترانزیتی شرق کشور
مشهد مقدس به‌عنوان پایتخت معنوی ایران به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر کریدوری با کشورهای آسیای مرکزی، دارای موقعیت استراتژیکی است، بنابراین اقدامات موثری در دولت سیزدهم برای توسعه نواحی شرقی این شهر صورت گرفته و طرح‌هایی مانند دهکده لجستیکی و بندر خشک در حال تکمیل است تا این شهر معنوی با زائران خارجی به عنوان هاب ترانزیتی شرق کشور معرفی شود.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(مجله تفریحی زیباروز)، شهر مقدس مشهد به‌عنوان پایتخت معنوی کشور دارای موقعیت استراتژیک ترانزیتی در سطح داخلی و بین‌المللی است، بنابراین توسعه شهری از ملزومات اساسی این کلان‌شهر محسوب می‌شود.
تصویب طرح پهنه‌بندی حریم شرق مشهد
تدوین سند پهنه‌بندی حریم شهر مشهد در چارچوب طرح جامع توسعه و عمران شهر مشهد پس از کش‌وقوس‌های فراوان و طی فرآیند قانونی پس از تأیید و تصویب در کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی استان، در نهایت هفدهم اردیبهشت ۱۴۰۳ در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور به تصویب رسید.
در همین راستا «محمدرضا قلندرشریف» شهردار مشهد اظهار کرد: «مطابق با این طرح، حریم شرقی کلان‌شهر مشهد با مساحت ۸۷۸۸۰ هکتار مشتمل بر تعداد ۱۲۴ سکونت‌گاه با ۱۸۱۹۰۰ نفر جمعیت و هسته‌های صنعتی کارگاهی فراوان، مشمول برخورداری از فرصت‌ها، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بیشماری از جمله توپوگرافی مناسب، عرصه‌های سبز عمومی توسعه‌یافته، زیرساخت‌ها و تأسیسات زیربنایی، زیرساخت‌های تصفیه منابع آبی، فاضلابی، شبکه راه‌های دسترسی و منظومه سکونتگاههای روستایی می‌شوند که در سال‌های اخیر در خلأ طرح و برنامه مدون از یک‌سو و ناهماهنگی در اقدامات سازمان‌ها و دستگاه‌های مسئول از سوی دیگر، دستخوش سودجویی عمومی و آسیب‌هایی از حیث تشدید بهره‌برداری از منابع طبیعی، بر هم خوردن تعادل نظام سکونت و محیط زیست شده است.»
وی تصریح کرد: «از مهمترین نتایج این طرح می‌توان به تدوین اهداف، راهبردهای مداخله، سیاست‌ها و برنامه‌ها، نوع کاربری، پهنه‌بندی فعالیت‌های مجاز و مشروط، پروژه‌های موضوعی و موضعی و ضوابط و مقررات مربوطه در قالب ۳ پهنه اشاره کرد که این سه پهنه عبارتند از؛ پهنه اول حفاظت محدوده شامل ریزپهنه‌های منطقه حفاظت‌شده کشف‌رود، عرصه و حرایم آثار و محوطه‌های تاریخی، کمربند سبز، حفاظت کوهستان و حوزه‌های فعالیتی کم، متوسط و زیاد؛ پهنه دوم در حوزه کشاورزی شامل ریزپهنه‌های اراضی دیم، اراضی کشاورزی آبی و باغات و اراضی کشاورزی کشت‌وصنعت و پهنه سوم در مسائل آبی مشتمل بر دریاچه سد طرق، کلیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها و حرایم آن‌ها است.
شهردار مشهد بیان کرد: «چشم‌انداز این طرح «رشد و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تأمین معیشت و رفاه عمومی جمعیت ساکن در سکونتگاههای روستایی و فراهم‌آوردن شرایط مطلوب زیست و سکونتی» پیش‌بینی شده است، همچنین اساس طرح پهنه‌بندی بر سه رکن سازمان فضایی شامل نقش و عملکرد کریدورهای اصلی، حد جمعیت‌پذیری پیش‌بینی‌شده برای افق طرح سال ۱۴۱۰ و حدود کلی توسعه استوار شده است که هرگونه تغییر در آن مغایرت اساسی با طرح مذکور به‌شمار می‌رود.»
بندر خشک در مشهد، هاب کریدوری شرق کشور
برقراری مسیر ترانزیتی میان سرخس و فریمان به‌عنوان بخشی از کریدور شمال – جنوب در ناحیه شرقی کشور و افتتاح راه‌آهن خواف – هرات در تیرماه سال گذشته(۱۴۰۲) نشان می‌دهد که مناطق شرقی استان خراسان رضوی به‌عنوان هاب ترانزیتی کشور شناخته می‌شود و دارای ظرفیت احداث بندر خشک ترانزیتی و توسعه بازرگانی است.
درهمین راستا «امیرمهدی کلیدری» مسئول امور برندسازی و دیپلماسی شهری شهرداری مشهد، در رابطه با اهمیت شرق استان خراسان رضوی اظهار کرد: «وقتی بخواهید در مشهد یعنی در کرانه میان «سرخس و مشهد» یا «فریمان و مشهد» بندر خشک ایجاد کنید، یک اکوسیستمی به وجود می‌آورید که باید مانند مدل کشورهای توسعه‌یافته صنعتی مانند فرانکفورت در آلمان یا نیس در فرانسه، یک کلونی زیرساختی در کنار هم داشته باشید؛ یعنی تمرکز خطوط هوایی، ریلی و باراندازهای سنگین در مسیر جاده‌ای هم در همین نقطه باشد، به‌طور مثال در مختصات مشهد، به خصوص شرق آن، اگر قرار است فرودگاه جابه‌جا شود، باید در کرانه فریمان تا سرخس باشد و باید ظرفیت فرودگاهی علاوه‌بر مسافربری سنگین، قابلیت ورود سنگین‌ترین هواپیماهای ترابری را داشته باشد که این موضوع به یک استاندارد پروازی در آن فرودگاه نیاز دارد، شهر فرودگاهی را نباید در فرودگاه فعلی بزنیم، یعنی برای فرودگاه فعلی باید برنامه دیگری داشته باشیم و از محدوده طرق برای دسترسی خط‌آهن به انبارگردانی‌های سنگین و ترانزیتی کالاهای شرکت‌های باربری بین‌المللی استفاده کنیم.»
وی افزود: «بندر خشک در مناطق شرقی مشهد نیازمند زیرساخت لازم برای پذیرش و استقرار حجم بالای دفتر نمایندگی‌های تجاری در حوزه شانگهای، بریکس و اورآسیا در مشهد است، برای این منظور ظرفیت غرب و شمال‌غرب مشهد اشباع شده و بر اساس الگوهای اقتصاد زمین، اصلاً مقرون به‌صرفه نیست. از طرفی این دفاتر و سایت‌پلان‌ها باید در نزدیکی این بندر خشک باشند. برآوردها نشان می‌دهد تا ۱۲ هزار شرکت ترانزیتی از کشورهای حوزه‌های بریکس، شانگهای و اورآسیا کشش دارند که در این محدوده سرمایه‌گذاری انجام دهند و برای این کار دست‌کم به یک دفتر نیاز دارند که دفاترشان باید در همین منطقه شرق باشد.»
مسئول امور برندسازی و دیپلماسی شهری شهرداری مشهد در پاسخ به این پرسش که ایجاد بندر خشک در این منطقه چه تأثیری بر اقتصاد زیارت خواهد داشت؟، بیان میکند: «این موضوع تسهیلگر اقتصاد زیارت خواهد بود، اقتصاد زیارت حدود ۲۰۰ سال در محدوده فلات ایران محدود شده است، در حالی‌که حوزه توس یک حوزه ترانزیتی در جاده ابریشم بوده و همین موضوع سبب گسترش زبان فارسی در خاور دور و ترویج تشیّع در آن محدوده حتی در تایلند و هندوستان شده است.»
ساماندهی محله خین‌عرب در مشهد پس‌از ۲۰ سال
طرح ساماندهی محله خین‌عرب در مشهد آذرماه سال قبل(۱۴۰۲) به تصویب و ابلاغ رسید. تعیین تکلیف کاربری اراضی، طرح‌ریزی توسعه خدمات زیربنایی و سرانه‌های خدماتی، تعریض خیابان‌ها، ایجاد معابر ترافیکی جدید و رفع بسیاری از مشکلات شهروندان ساکن محله، تنها بخشی از مزایای تکمیل و ابلاغ طرح ساماندهی محدوده ۳۳۰ هکتاری محله خین‌عرب است.
محمدرضا قلندر شریف، شهردار مشهد دی‌ماه سال گذشته(۱۴۰۲) در این رابطه گفت: «طرح ساماندهی خین‌عرب یکی از مسائل بر زمین مانده‌ی مدیریت شهری بود که حل آن قطعا برای ذی‌نفعان و ساکنین این منطقه رشد و پیشرفت را به همراه خواهد داشت. امروز خین‌عرب به عنوان یکی از مراکز با گردش مالی بسیار در مشهد شناخته می‌شود که این موضوع به حضور بورس اصلی فروش آهن، قطعات فولادی، تولید انواع سازه‌ها و مصنوعات فلزی و صنایع چوبی ارتباط مستقیم دارد.»
وی با اشاره به تاثیرگذاری طرح کمربند شمالی بر بخش عظیمی از محدوده حاشیه شهر همانند مناطق خین‌عرب، بلوار توس و اسماعیل‌آباد، گفت: «این پروژه از بلوار ۷۵ متری میامی شروع می‌شود و محدوده‌های التیمور، پنج‌تن و مناطق چهار، سه و دو را درگیر میکند و تا جاده گاز ادامه دارد، تعیین تکلیف اراضی که بیش‌از ۵۰درصد اقتصاد در محدوده آن‌ها در گردش است، کمک بسیار زیادی به رشد و توسعه در شهر خواهد کرد.»
«سیدعلی حسین‌پور» شهردار منطقه ۲ مشهد نیز در این‌باره اظهار کرد: «در تاریخ ۲۸ آذر ۱۴۰۲ طرح ساماندهی پهنه خین‌عرب مشهد به شهرداری منطقه ابلاغ شد، که در طرح جدید صنایع از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و در این طرح پهنه محله خین‌عرب انواع کاربری‌های صنعتی اعم از چوبی، غیرچوبی، فلزی و غیرفلزی به‌صورت کامل دیده شده است، به‌منظور توسعه کسب‌وکارها و کمک به رشد تولید در طرح مذکور، حدود ۱۰ درصد از زمین را برای واحدهای تولیدی با کاربری تجاری در نظر گرفتیم تا در این فضا بتوانند محصولات خود را به نمایش و فروش بگذارند.»
وی تصریح کرد: «یکی از بخش‌های تمرکز تیم‌های مطالعاتی، بر نحوه تقسیم‌بندی تراکم‌ها در این پهنه بود. مدیران شهری نیز در جهت به حداقل رسیدن مخاطرات زیست‌محیطی در این پهنه، تاکیدات بسیاری داشتند که به‌صورت جدی مورد توجه قرار گرفت، بخش‌هایی از پهنه به کاربری‌های مسکونی تعلق گرفته است، در این راستا نیز انواع کاربری‌های فرهنگی، تجاری، آموزشی، درمانی و ورزشی در طرح دیده شده است.»
لازم به ذکر است، طرح ساماندهی پهنه خین‌عرب تاثیر بسزایی در توسعه فعالیت‌های اقتصادی در این محدوده گذاشته و توسعه معابر زمینه‌ساز کاهش بار ترافیکی در محورهای مجاور خود شده است، همچنین باز شدن گره ۲۰ ساله خین‌عرب توانسته، زمینه‌ساز توسعه‌ی هرچه بیشتر مناطق حاشیه‌ای شود و افزایش رضایت شهروندان را در این محدوده فراهم کند.
توسعه خطوط ریلی مشهد
طرح توسعه ایستگاه راه‌آهن شهید مطهری مشهد ۴ مرداد امسال(۱۴۰۳) با هدف افزایش ظرفیت حمل‌ونقلی با حضور میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن ایران به بهره‌برداری رسید. در این رویداد «مصطفی نصیری» مدیرکل راه‌آهن خراسان اظهار کرد: «این طرح شامل توسعه خطوط ریلی ایستگاه از ۱۴ خط به ۲۵ خط شامل ۱۰ خط قبول و اعزام، هفت خط تخلیه و بارگیری و هشت خط مانوری و پارکینگ واگن می‌شود.»
وی افزود: «توسعه سیستم علائم الکتریکی خطوط ایستگاه متناسب با افزایش خطوط، احداث سه سکوی تخلیه و بارگیری با طول ۴۵۰ و عرض ۱۷ متر، ساخت خط تخلیه و بارگیری برای بارهای بدون نیاز به سکو، ساخت سه‌هزار مترمربع انبار کالا و رساندن مساحت انبارهای موجود به هفت‌هزار مترمربع، از دیگر بخش‌های این طرح است.»
مدیرکل راه‌آهن خراسان اضافه کرد: «احداث ساختمان خدمات حمل‌ونقل بین‌الملل برای تسهیل ارائه خدمات توسط دستگاه‌های مرتبط با حمل‌ونقل بین‌الملل به متراژ یک‌هزار و ۸۰۰ مترمربع، افزایش سیستم روشنایی محوطه ایستگاه متناسب با افزایش خطوط و سکوها، از دیگر بخش‌های این طرح است.»
نصیری ادامه داد: «اجرای پروژه آبرسانی از شبکه آب روستایی به طول چهار کیلومتر برای تامین آب شرب و بهداشتی ایستگاه، استقرار گمرک برای ارائه خدمات گمرکی به کالاهای بارگیری شده از مبدا ایستگاه شهید مطهری ۱۰ و تصویب ایستگاه شهید مطهری به‌عنوان دهکده لجستیک مشهد در ستاد لجستیک از دیگر بخش‌های این طرح است.»
دهکده لجستیک مشهد، نقطه عطف ترانزیتی کشور
به‌منظور تجمیع فعالیت‌های مرتبط با حمل‌ونقل کالا در بعد داخلی یا بین‌المللی و در جهت بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‌ها، از مراکز لجستیکی استفاده می‌شود. دهکده لجستیک نیز مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، دارای حیطه فعالیت گستره و غالباً بین‌المللی است. در همین راستا شهر مشهد برای توسعه خطوط ترانزیتی خود و اتصال به مسیرهای کریدوری، به دهکده لجستیکی نیاز داشت که این امر از سال ۹۸ کلید خورد.
«شهریار افندی‌زاده» معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی دولت سیزدهم، راه‌اندازی مراکز لجستیک را یکی از سیاست‌های اولویت‌دار وزارت راه و شهرسازی برشمرد و بر سرعت بخشیدن به اقدامات و ایجاد زمینه مساعد برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تاکید کرد و گفت: «باید ضمن شناسایی موانع و ارائه راهکارها به‌دنبال جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی رفته و با رونق این مراکز، تحولی را در حوزه لجستیک کشور ایجاد کنیم. هدف ما در این مسیر، ایجاد نظام جامع لجستیک در کشور در راستای موضوع کلیدی “رشد اقتصادی عدالت‌محور با رویکرد ارتقاء بهره‌وری با تأکید بر قطب‌های منطقه‌ای تولید، تجارت و ترانزیتی” است که، بر مبنای سیاست‌های کلیدی برنامه هفتم توسعه کشور تدوین شده است. این مهم باید در کنار توجه به مسایل هوشمندسازی حمل‌ونقل و نظام زنجیره‌ی تامین قرار گیرد تا بتواند نیازهای کشور را در راستای پیشرفت‌های شکل‌گرفته در حوزه هوشمندسازی با سرعت و کیفیت بهتری تامین کند.»
معاون سابق حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: «مکان‌یابی دهکده لجستیک مشهد که از سال ۱۳۹۸ مطرح شد و چندین سال متوقف مانده‌بود، با پیگیری مستمر وزارت راه و شهرسازی در دولت سیزدهم با همکاری استانداری خراسان‌رضوی به نتیجه رسید. بنابراین بر اساس مطالعات صورت‌گرفته، نیاز به حدود ۲۵۰ هکتار زمین برای احداث این مرکز مشخص شد و مکان ایستگاه راه‌آهن شهید مطهری به‌عنوان یکی از ایستگاه‌های مهم تبادلی محور شمال – جنوب و شرق – غرب ریلی کشور، با امکان الحاق ۱۰۵ هکتار از اراضی مجاور به طرح توسعه شهری، به‌عنوان نقطه بهینه برای ایجاد دهکده لجستیک استان تأیید شد.»
با توجه به مطالب فوق، شهر مقدس مشهد به‌عنوان پایتخت معنوی کشور دارای موقعیت استراتژیک ترانزیتی در سطح داخلی و بین‌المللی است. در همین راستا طرح‌های توسعه‌ی شهری و احداث دهکده‌ی لجستیکی از جمله اقدامات مهم برای ارتقاء جایگاه بین‌المللی این شهر محسوب می‌شود. با این‌حال، حضور زائران امام رضا(ع) از کشورهای مختلف جهان می‌تواند فرصت فرامرزی برای سرمایه‌گذاری خارجی در این شهر را افزایش دهد، که این امر به میزان بسترسازی ترانزیتی پایتخت معنوی ایران بستگی دارد، زیرا که این شهر از طریق راه‌آهن خواف – هرات در کریدور شرق – غرب و با استفاده از مسیر سرخس – فریمان در کریدور شمال – جنوب ناحیه شرقی کشور قرار دارد، که با استفاده از این فرصت‌ها می‌تواند هاب ترانزیتی کشور تبدیل شود.
انتهای پیام