کیو آر کد یا بارکد دو بعدی چیست؟

بارکد دو بعدی یا کیو آر کد چیست؟

کیو آر کد چیست؟ کد QR نوعی بارکد ماتریسی است که در سال 1994 توسط شرکت ژاپنی Denso Wave اختراع شد. کیو آر کد یک برچسب نوری قابل خواندن با ماشین است که می تواند حاوی اطلاعاتی در مورد چیزی باشد که به آن لینک شده است. به عبارتی دیگر یک کد قابل خواندن توسط ماشین متشکل از آرایه ای از مربع های سیاه و سفید که معمولاً برای ذخیره URL ها یا سایر اطلاعات برای خواندن توسط دوربین در تلفن هوشمند استفاده می شود.

QR کد (Quick Response-Code) بارکدی قابل‌اسکن است که به‌راحتی توسط دستگاه‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند خوانده می‌شود. بارکدهای دو بعدی، داده‌ها را به‌صورت مجموعه‌ای از پیکسل‌ها در یک شبکه مربعی‌شکل ذخیره می‌کنند. یکی از زیرمجموعه‌های شرکت تویوتا که شرکتی ژاپنی به نام Denso Wave است، اولین کد QR را در سال ۱۹۹۴ و با هدف دستیابی به روشی دقیق‌تر برای ردیابی وسیله‌های نقلیه و قطعات در حال تولید، ابداع کرد. در نهایت هم Denso Wave کد QR خود را در دسترس عموم قرار داد و اعلام کرد که از حق‌ثبت اختراع خود استفاده نمی‌کند؛ به این معنا که هر کسی می‌توانست با آن فناوری، کد اختصاصی خود را بسازد.

بارکدهای دو بعدی یا QR کدها، نوع پیشرفته‌ای از بارکدهای سنتی و تک بعدی هستند. این کدها می‌توانند داده‌هایی شامل ۷۰۰۰ رقم و ۴۰۰۰ کاراکتر، مانند علامت‌های نگارشی و کاراکترهای خاص، را ذخیره کنند. اطلاعاتی مانند شماره تلفن یا آدرس اینترنتی نیز به‌راحتی در این کدها رمزگذاری می‌شوند.

دوربین تلفن‌های هوشمند، به‌راحتی می‌توانند این کدها را اسکن و امکان دسترسی به داده‌های ذخیره‌شده در آن‌ها را برای شما فراهم کنند. چنانچه تلفن شما این قابلیت را نداشت، با مراجعه به Google Play می‌توانید انواع متعددی از برنامه‌ها را برای اسکن این نوع کدها پیدا کنید.

انواع کیو آر کد (QR code) از لحاظ طراحی و عملکرد

کیو آر کدها، از جنبه‌های طراحی و عملکرد، تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند و هر کدام، در وهله اول، در دسته‌بندی‌های ایستا و پویا قرار می‌گیرند.

QR کدهای ایستا

اطلاعات ذخیره‌شده در کدهای ایستا به هیچ‌عنوان قابل‌تغییر و ویرایش نیستند؛ به‌همین‌خاطر نیز برای ذخیره داده‌های ثابت، بسیار ایده‌آل هستند. اطلاعاتی همچون رمز عبور Wi-Fi، شماره کارمندی پرسنل یا کدهای دستوری که تغییرات خاصی در آنها رخ نمی‌دهد و ایجاد کدهای انبوه برای رویدادها، نمونه‌هایی از کاربردهای کدهای دو بعدی در دنیای امروز به‌شمار می‌روند.

نکته مثبت این کدها، نداشتن تاریخ انقضا است؛ به‌طوری‌که پس از ذخیره‌سازی اطلاعات و تنظیم محتوا، کار شما پایان می‌یابد. چنانچه قصد دارید داده‌های خود را به‌صورت دائم ویرایش و به‌روزرسانی کنید، بهتر است به سراغ کدهای پویا بروید.

QR کدهای پویا

با استفاده از کدهای پویا این فرصت را دارید که در زمان دلخواه، تغییرات لازم را روی داده‌های خود پیاده کنید. دلیل این موضوع این است که اطلاعات موجود در یک کد دو بعدی، در خود کد ذخیره نشده‌ است و با اسکن کد، مخاطب شما به URL تعریف‌شده در آن هدایت می‌شود؛ برای مثال یک رستوران می‌تواند مشتری‌های خود را از طریق کدهای پویا به منوی موجود در وب‌سایت خود هدایت کند. از مزیت‌های خوب این کدها، نداشتن دسترسی به اطلاعات شخصی کاربرها است. زمان، مکان و دستگاه مورداستفاده، تنها اطلاعاتی هستند که در هر اسکن، رصد و مشاهده می‌شوند.

انواع کیو آر کد (QR code) از لحاظ کاربردی

انواع کیو آر کد را می‌توان برای اهداف متفاوتی استفاده کرد؛ به عبارت بهتر، هریک از این کدها، ویژگی‌های خاص و متمایزی دارند که سبب پیداش کاربردهای خاص برای آن‌ها می‌شوند.

Micro QR Code

این کدها که در اندازه‌های متفاوت موجود هستند، کاربردهای محدودی دارند؛ به‌طوری‌که هر اسکنری قادر به استخراج اطلاعات ذخیره‌شده در آن‌ها نیست. کوچک‌ترین کد دو بعدی میکرو، ماژول ۱۱×۱۱ است که حداکثر ۲۱ کاراکتر الفبایی و عددی را رمزگذاری می‌کند.

کدهای QR مدل ۱

این نوع کد دو بعدی، نمونه اولیه Micro QR و مدل ۱ است که حداکثر ۴۶۸ بایت داده را در خود ذخیره و ۷۰۷ کاراکتر الفبایی و عددی را رمزگذاری می‌کند.

کدهای QR مدل ۲

مدل ۲ کیو آر کد، ارتقاء یافته مدل ۱ و دارای تراکم داده بیشتری نسبت به آن است. این نوع کد دو بعدی که می‌تواند تا ۴۲۹۶ کاراکتر الفبایی و عددی را در خود ذخیره کند،  بیشترین کاربرد عمومی را در میان کدهای دو بعدی دارد.

کد IQR

IQR، کد دو بعدی ماتریسی است که قابلیت ذخیره حجم بسیار زیادی از اطلاعات را دارد. تعداد کاراکتری که در بزرگترین ماژول این کد (۴۲۲×۴۲۲) می‌توانند ذخیره شوند، ۴۰۰۰۰ کاراکتر عددی است. در مواردی که مشکل فضا وجود دارد، این کدها به شکل‌های مختلف مستطیل یا مربع ایجاد می‌شوند.

SQR Code

کدهای پاسخ سریع امن یا کدهای SQR، بارکدهای دو بعدی ایمن با تراکم اطلاعاتی بالا هستند. این کدها، به‌دلیل داشتن امنیت بالا، برای ذخیره‌سازی داده‌های خصوصی به‌کار می‌روند و هر اسکنر موبایل هم قادر به استخراج داده‌های موجود در آن‌ها نیست.

FrameQR Code

این نوع کیو آر کد، کدی با قاب قابل‌تنظیم است که می‌تواند حاوی داده‌های بزرگتری مانند: گرافیک، تصاویر یا عکس باشد.

نحوه عملکرد کیو آر کد (QR code) یا بارکدهای دو بعدی

کدهای QR، تشکیل‌شده از مربع‌های سیاهی هستند که در یک شبکه یا ماتریس، روی پس‌زمینه‌ای سفیدرنگ، مرتب شده‌اند. هنگامی‌که یک کد دو بعدی توسط اسکنرها اسکن می‌شود، الگوی منحصربه‌فرد روی آن، به داده‌های قابل‌خواندن توسط انسان تبدیل می‌شوند؛ در واقع اسکنر، اطلاعات را از الگوهای موجود در ماتریس استخراج می‌کنند و اینجا است که شما می‌توانید وارد سایت مورد نظر شوید، به آدرس الکترونیکی ذخیره‌شده در کد دسترسی داشته باشید یا اطلاعات محصول را به‌دست آورید.

این کدها، می‌توانند داده‌های بیشتری را نسبت به بارکدهای سنتی ذخیره و چهار حالت داده را مدیریت ‌کنند:

حالت عددی (Numeric mode)

این حالت، موثرترین حالت ذخیره‌سازی محسوب می‌شود که برای ارقام اعشاری صفر تا ۹  به‌کار می‌رود و مجاز به استفاده از حداکثر ۷۰۸۹ کاراکتر است.

حالت الفبایی (Alphanumeric Mode)

این نوع مدیریت داده در کیو آر کد، برای رقم‌های اعشاری صفر تا ۹، حروف بزرگ الفبا، علامت‌های نگارشی، نمادهای $، ٪، *،+ ،–  و همچنین یک فاصله کاربرد دارد. نوع الفبایی، اجازه می‌دهد تا حداکثر ۴۲۹۶ کاراکتر در یک کد دو بعدی ذخیره شوند.

حالت بایت (Byte Mode)

حالت بایت، برای کاراکترهایی از مجموعه کاراکترهای ISO-8859-1 است که اجازه می‌دهد تا ۲۹۵۳ کاراکتر در یک کیو آر کد ذخیره شوند.

حالت کانجی (Kanji Mode)

این حالت مدیریت داده در کدهای دو بعدی، برای رمزگذاری کاراکترهایی به‌زبان ژاپنی استفاده می‌شود. این حالت که برای اولین بار توسط Denso Wave ابداع شد، کمترین اثربخشی را دارد و امکان ذخیره‌ی تنها ۱۸۱۷ کاراکتر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

کاربردهای کیو آر کد (QR code) در دنیای امروز ما

بارکد دو بعدی یا همان کیو آر کد، کاربردهای بسیار زیادی در دنیای امروز ما دارد؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت امکانات ارائه‌شده توسط انواع مختلف این کد، بی‌پایان هستند. در ادامه، به بخشی از قابلیت‌ها و موارد استفاده کدهای دو بعدی اشاره کرده‌ایم:

و بسیاری از کاربردهای دیگر که وجود بارکدهای دو بعدی یا QR کدها را در زندگی امروزی ما ضروری ساخته‌اند.

امیدواریم که این مقاله به شناخت هرچه‌بیشتر شما از تکنولوژی کیو آر کد یا بارکد دو بعدی و کاربرد آن در دنیای مدرن امروزی منجر شود. به‌خاطر داشته باشید که شما هم می‌توانید داده‌های خود را، از طریق کد QR، در اختیار مخاطبان و مشتری‌ها قرار دهید و از مزایای منحصربه‌فرد این اقدام در کسب‌وکار خود بهره‌مند شوید