فوتبال در ایران از کجا شروع شد؟
تلاش‌های نخستین و پیشینه لیگ ایران
در میانه‌های دهه سی فدراسیون فوتبال تصمیم گرفت مسابقات فوتبال را که فقط در استانها برگزار میشد به صورت سراسری برگزار کند، به همین منظور از ۱۲ استان صاحب فوتبال در ایران درخواست کرد برای این مسابقات نماینده ای معرفی کنند. به دلیل کمبود امکانات، مشکلات سخت‌افزاری، عدم امکانات مالی امکان برگزاری مسابقات به صورت رفت و برگشت ممکن نبود به همین دلیل تصمیم بر آن شد رقابتها به صورت متمرکز برگزار شود. با معرفی تیمها، سر انجام در سال ۱۳۳۶ اولین دوره مسابقات با نام برگزار شد.
جهت مشاهده نتایج زنده فوتبال جهان به سایت وان بال مراجعه نمایید.
جام قهرمانی فوتبال کشور ۴۸ – ۱۳۳۶
سرانجام با نظر فدراسیون فوتبال ایران در شهریور ۱۳۳۶ اولین دوره مسابقات برگزار شد که تیم فاتح این مسابقات شد تا اولین قهرمان در فوتبال ایران لقب بگیرد. در مجموع ۸ تیم موفق شدند قهرمان این رقابتها بشوند. تیم منحل شدهٔ ۸ با سه قهرمانی پرافتخارترین تیم در تمام ادوار این لیگ است. همچنین تیم منحل شده دیگر یعنی هم با پنج بار حضور در فینال این رقابتها که شامل «یک قهرمانی و چهار نایب قهرمانی» میباشد از تیمهای پر افتخار محسوب می‌شود. آخرین قهرمان جام هم در سال ۱۳۴۸ تیم بود. این رقابتها بعد از ۱۰ دوره برگزاری از سال ۱۳۴۹ و با تغییراتی جزئی در ساختار بازی‌ها و تغییر نام از جام قهرمانی ایران به به سرآغازی برای شروع لیگ سراسری فوتبال باشگاهی در ایران تبدیل شد.
جدول کلی ۱۰ دورهٔ جام قهرمانی ایران
جام منطقه‌ای: ۵۰ – ۱۳۴۹
سال ۱۳۴۹ را می‌توان آغاز رقابت‌های سراسری باشگاهی در ایران نامید. مسابقاتی که برای اولین بار جنبه رقابت‌های باشگاهی به خود گرفت زیرا تمام تیمهای حاضر در آن باشگاهی بودند. این لیگ معتبرترین جامی بود که تا آن زمان برگزار شده بود، در اولین دوره این رقابتها که با نام برگزار شد همانند اولین دوره جام قهرمانی ایران تیم به قهرمانی دست یافت و در دومین دوره این جام تیم قهرمان شد.
جام تخت جمشید: ۵۷ – ۱۳۵۲
با برگزاری ۱۰ دوره از ، ۲ دوره از و کسب تجربه از آزمون خطا، با اعلام فدراسیون فوتبال ایران در سال ۱۳۵۲ لیگ سراسری با نام آغاز شد، اولین دوره مسابقات با حضور دوازده تیم آغاز شد، در نهایت و بعد از انجام بازیهای رفت و برگشت بین تیمهای حاضر در این مسابقات، که بر خلاف اکثر تیمهای حاضر در آن جام از طریق بخش خصوصی اداره میشد، عنوان قهرمانی را در اولین دوره این رقابتها از آن خود کرد. تهران نایب قهرمان شد و به مقام سوم دست یافت. در سال ۱۳۵۳ توانست عنوان قهرمانی را به دست آورد در سال ۱۳۵۴ بار دیگر فاتح این رقابتها نام گرفت.
تیم که ۳ بار فاتح شده بود در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۵ دو بار پیاپی جام تخت جمشید را از آن خود ساخت تا با کسب ۵ قهرمانی در لیگ ایران به موفق‌ترین تیم باشگاهی تا آن زمان تبدیل شود. . اما ششمین دوره این مسابقات به دلیل انقلاب ایران ناتمام ماند و برای همیشه لیگ تخت جمشید به تاریخ پیوست. بعد از انقلاب شرایطی مثل جنگ باعث شد لیگ باشگاهی فوتبال ایران تا سال ۱۳۶۸ تعطیل شود و تیمهای باشگاهی در شرکت کنند. ّ
| جدول کلی تخت جمشید | |||||||||||||
| رتبه | تیم | دوره | بازی | برد | تساوی | باخت | زده | خورده | تفاضل | امتیاز | بهترین عنوان | بدترین عنوان | تعداد قهرمانی |
| ۱ | ۵ | ۱۳۴ | ۶۷ | ۵۳ | ۱۴ | ۱۸۴ | ۷۶ | ۱۰۸+ | ۱۸۷ | قهرمان | دوم | دو بار | |
| ۲ | ۵ | ۱۳۴ | ۶۶ | ۴۸ | ۲۰ | ۱۴۸ | ۶۹ | ۷۹+ | ۱۸۰ | قهرمان | چهارم | دو بار | |
| ۳ | ۵ | ۱۳۴ | ۶۶ | ۴۲ | ۲۶ | ۱۶۷ | ۹۱ | ۷۶+ | ۱۷۴ | قهرمان | چهارم | یک بار | |
| ۴ | ۵ | ۱۳۴ | ۵۲ | ۴۳ | ۳۹ | ۱۵۷ | ۱۲۲ | ۳۵+ | ۱۴۷ | سوم | هفتم | ||
| ۵ | ۴ | ۱۱۲ | ۴۵ | ۳۹ | ۲۸ | ۱۱۷ | ۹۰ | ۲۷+ | ۱۲۹ | دوم | دوازدهم | ||
| ۶ | ۵ | ۱۳۴ | ۴۱ | ۴۷ | ۴۶ | ۱۲۴ | ۱۴۰ | ۱۶- | ۱۲۹ | پنجم | دوازدهم | ||
| ۷ | ۵ | ۱۳۴ | ۳۱ | ۵۲ | ۵۱ | ۸۸ | ۱۳۰ | ۴۲- | ۱۱۴ | هفتم | چهاردهم | ||
| ۸ | ۵ | ۱۳۴ | ۲۹ | ۵۲ | ۵۳ | ۱۰۵ | ۱۵۸ | ۵۳- | ۱۱۰ | هشتم | پانزدهم | ||
| ۹ | ۳ | ۹۰ | ۲۲ | ۴۶ | ۲۲ | ۷۰ | ۶۹ | ۱+ | ۹۰ | پنجم | پانزدهم | ||
| ۱۰ | ۳ | ۹۰ | ۲۸ | ۳۴ | ۲۸ | ۷۰ | ۷۸ | ۸- | ۹۰ | پنجم | سیزدهم | ||
| ۱۱ | ۴ | ۱۱۲ | ۲۴ | ۴۲ | ۴۶ | ۷۵ | ۱۱۵ | ۴۰- | ۹۰ | دهم | سیزدهم | ||
| ۱۲ | ۳ | ۹۰ | ۱۹ | ۴۴ | ۲۷ | ۵۹ | ۶۸ | ۹- | ۸۲ | هفتم | چهاردهم | ||
| ۱۳ | ۳ | ۸۲ | ۱۸ | ۳۱ | ۳۳ | ۵۴ | ۹۴ | ۴۰- | ۶۷ | نهم | سقوط | ||
| ۱۴ | ۴ | ۱۰۴ | ۱۷ | ۳۲ | ۵۲ | ۶۷ | ۱۳۰ | ۶۴- | ۶۶ | هفتم | شانزدهم | ||
| ۱۵ | ۲ | ۶۰ | ۲۰ | ۲۳ | ۱۷ | ۶۷ | ۵۳ | ۱۴+ | ۶۳ | سوم | یازدهم | ||
| ۱۶ | ۲ | ۶۰ | ۱۷ | ۲۱ | ۲۲ | ۳۷ | ۴۶ | ۷- | ۵۵ | پنجم | سقوط | ||
| ۱۷ | ۲ | ۶۰ | ۱۶ | ۲۱ | ۲۳ | ۵۱ | ۶۳ | ۱۲- | ۵۳ | پنجم | سقوط | ||
| ۱۸ | ۲ | ۶۰ | ۱۴ | ۲۳ | ۲۳ | ۴۶ | ۶۳ | ۱۷- | ۵۱ | دوازدهم | دوازدهم | ||
| ۱۹ | ۲ | ۴۴ | ۱۵ | ۱۷ | ۱۲ | ۴۸ | ۳۸ | ۱۰+ | ۴۷ | چهارم | هشتم | ||
| ۲۰ | ۱ | ۲۲ | ۵ | ۶ | ۱۱ | ۱۹ | ۴۰ | ۲۱- | ۱۶ | نهم | نهم | ||
| ۲۱ | ۱ | ۲۲ | ۵ | ۲ | ۱۵ | ۱۷ | ۳۰ | ۱۲- | ۱۲ | دوازدهم | دوازدهم | ||
| ۲۲ | ۱ | ۲۲ | ۲ | ۸ | ۱۲ | ۱۶ | ۳۲ | ۱۶- | ۱۲ | یازدهم | یازدهم | ||
توضیحات: جام تخت جمشید در ۶ دوره برگزار شد که آن به دلیل تقارن با ناتمام ماند. سه تیم ، و موفق به کسب عنوان قهرمانی شدند.
این جدول تا پایان تنظیم شده‌است و به دلیل ناتمام ماندن آن در این جدول محسوب نشده‌است.
در لیگ تخت جمشید برای هر برد ۲ امتیاز و برای هر مساوی ۱ امتیاز در نظر گرفته می‌شده‌است.
۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷
وقوع در و همچنین با باعث شد لیگ فوتبال ایران با یک دهه وقفه مواجه شود. در این سال‌ها مسابقات در داخل کشور با حضور تیم‌هایی با نام استانها یا مسابقات باشگاهی با تعداد محدود در داخل استانها برگزار میشد.
لیگ قدس: ۶۹ – ۱۳۶۸
با پایان جنگ ایران و عراق و ایجاد ثبات در کشور، سال ۱۳۶۸ فدراسیون فوتبال با انتخاب تیمهای برتر استانها این مسابقات را به صورت سراسری با عنوان برگزار کرد. روش مسابقات باز به شیوهٔ اولین دوره در سال ۱۳۳۶ در دو گروه برگزار شد دیدار نهایی که مشخص کننده قهرمان بود بین استقلال و پرسپولیس برگزار شد و در پایان . موفق شد با شکست پرسپولیس به مقام قهرمانی دست یابد.
استقلال اولین و آخرین قهرمان لیگ قدس است چرا که در پایان این رقابتها و در دوره ریاست بر ، طرح برگزاری مسابقاتی با عنوان با حضور تیم‌هایی از سراسر تصویب شد تا لیگ قدس با عمر یکساله کوتاهترین لیگ ایران لقب بگیرد.
جام آزادگان: ۸۰–۱۳۷۰
پاس فاتح اولین دوره جام آزادگان که در سال ۱۳۷۰ برگزار شد نام گرفت. این تیم در سال بعد هم موفق به کسب عنوان قهرمانی در این جام شد و در همین زمان نیز جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا را با شکست نماینده عربستان در دیدار فینال به ایران آورد. پس از دو قهرمانی متوالی پاس تهران نوبت به سایپا تهران رسید تا در سالهای ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ دو بار پیاپی فاتح این جام شوند. پرسپولیس در سالهای ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵جام قهرمانی را از آن خود کرد. در سال ۱۳۷۶ استقلال فاتح این رقابتها نام گرفت. در سالهای ۱۳۷۷–۷۸ و ۱۳۷۸–۷۹ مجدداً پرسپولیس و در آخرین دوره یعنی ۱۳۷۹–۸۰ استقلال قهرمان رقابتها شد.
توضیحات: لیگ آزادگان در ۱۰ دوره برگزار شد.
این جدول تا پایان دور دهم تنظیم شده‌است.
در چهار دوره اول لیگ آزادگان برای هر برد ۲ امتیاز و برای هر مساوی ۱ امتیاز در نظر گرفته می‌شده‌است.
جام خلیج فارس: هم‌اکنون–۱۳۸۰
در چهارمین سال ریاست صفایی فراهانی بر فدراسیون فوتبال، هیئت رئیسه سازمان لیگ تصمیم به برگزاری لیگ حرفه‌ای در مسابقات باشگاهی ایران گرفت که در نهایت نام لیگ برتر روی آن نهاده شد. برنامه‌های این لیگ با هدف پیشرفت فوتبال باشگاهی در ایران تدوین و تصویب شد. در این مدت نحوه سقوط و صعود تیمها به این مسابقات بارها تغییر کرده‌است. به گفته بهمن حسین پور سفیر ایران در ترکیه، وی قوانین لیگ حرفه‌ای فوتبال ترکیه را به ایران ارسال کرده و اساسنامه لیگ حرفه‌ای ایران بر اساس قوانین لیگ حرفه‌ای فوتبال ترکیه تدوین شده‌است. اولین دوره لیگ برتر با حضور ۱۴ تیم آغاز شد، ۱۲ تیم آخرین دوره جام آزادگان، به اضافه دو تیم ملوان و ابومسلم که از زیرگروه صعود کرده بودند، تیمهای حاضر در این مسابقات را تشکیل می‌دادند. این رقابتها از روز یازدهم آبان ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد و با قهرمانی پرسپولیس به پایان رسید.
نکات:
۱- امتیازات کسر شده در ادوار لیگ برتر از جمع امتیازات کسر شده است
۲- گلهای بازیهایی که نتایجش با رای کمیته انضباطی تعیین شده است در جدول لحاط نشده است
به روز رسانی: تا پایان نوزدهمین دوره لیگ برتر
نکات
- این تیم که در چند فصل اول لیگ برتر با نام سایپا تهران در مسابقات حاضر میشد به سایپا کرج تغییر نام داد و بازیهای این تیم نیز در شهر کرج برگزار میشد ولی از لیگ پانزدهم دوباره با نام سایپا تهران در مسابقات به میدان رفت و بازیهایش نیز به ورزشگاههای شهر تهران منتقل شد
- این تیم سه فصل با نام صبا باطری تهران در لیگ برتر شرکت کرده و سپس به صبای قم تغییر نام داده است
- این تیم سه فصل با نام پیکان قزوین در لیگ برتر شرکت کرده است
- این تیم دو فصل با نام مقاومت سپاسی شیراز در لیگ برتر بازی کرده است
- شش فصل با نام پاس تهران در لیگ برتر حاضر بود و سپس به پاس همدان تغییر نام داد و چهار فصل هم با این نام در لیگ برتر حاضر بود
- نام اصلی این تیم راه‌آهن تهران میباشد ولی با نامهایی چون راه‌آهن شهرری و راه‌آهن یزدان نیز در مسابقات لیگ برتر به میدان رفت
- نام اصلی این تیم نفت تهران میباشد ولی با نامهایی چون نفت طلاییه و نفت نوین تهران نیز در مسابقات لیگ برتر به میدان رفت
- این تیم در اولین دوره لیگ برتر با نام استقلال رشت در مسابقات حاضر بود سپس دو فصل نیز با نام پگاه بازی کرد و از فصل چهارم حضورش به داماش گیلان تغییر نام داد
- این تیم چهار فصل با نام پدیده در لیگ برتر حاضر شد و سپس به شهرخودرو تغییر مالکیت داد
- با اینکه در محافل رسمی از مشکی‌پوشان به عنوان نام این تیم یاد میشد ولی در محافل عمومی نام این تیم سیاه‌جامگان نوشته و صدا میشد
| # | توضیحات |
| ۱ | باشگاه ذوب‌آهن اصفهان در فصل ۸۵–۱۳۸۴ دارای ۴۶ امتیاز بود، اما یک امتیاز از آن‌ها کسر شد. |
| ۲ | پرسپولیس در فصل ۸۵–۱۳۸۴دارای ۳۸ امتیاز بود اما به دلیل شکایت کریستو فرره لیبریایی با کسر شش امتیاز که بعد از پایان لیگ اعمال شد، رو به رو شد. |
| ۲ | باشگاه پاس در فصل ۸۶–۱۳۸۵ دارای ۳۴ امتیاز بود، اما به خاطر یک بازی لیگ که در آن از چهار بازیکن خارجی بهره برد از طرف کمیته لیگ یک امتیاز کسر شد. |
| ۳ | باشگاه پرسپولیس در فصل ۸۷–۱۳۸۶ دارای ۶۵ امتیاز بود، اما به خاطر شکایت برخی از طلبکاران به فیفا شش امتیاز این تیم از طرف فیفا کسر شد. |
| ۴ | باشگاه سپاهان اصفهان در فصل ۸۷–۱۳۸۶ دارای ۶۱ امتیاز بود، اما از طرف کمیته انضباطی ایران سه امتیاز از این تیم کسر شد. |
| ۵ | از باشگاه‌های پرسپولیس، استقلال تهران، ملوان بندر انزلی، داماش گیلان و تراکتورسازی تبریز در فصل ۹۳–۱۳۹۲ هر کدام یک امتیاز از طرف کمیته انضباطی ایران به دلیل رفتار نامناسب هواداران این تیمها در بازیهای خانگی کسر شد. |
| # | تیمهای دگرگشته |
| ۱ | باشگاه پاس تهران – پاس همدان (فروش مجوز به تیم دیگر) |
| ۲ | باشگاه فجر سپاسی شیراز – مقاومت سپاسی شیراز – فجر سپاسی شیراز (تغییر نام) |
| ۳ | باشگاه پیکان تهران – پیکان قزوین – پیکان تهران (تغییر نام و شهر) |
| ۴ | باشگاه صباباتری تهران – صبای قم (تغییر نام و شهر) |
| ۵ | باشگاه استقلال رشت – پگاه گیلان – داماش گیلان (انحلال و فروش مجوز به تیم دیگر) |
| ۶ | باشگاه شهید قندی یزد – تربیت بدنی یزد (تغییر نام) |
| ۷ | باشگاه سیاه‌جامگان – مشکی‌پوشان (تغییر نام) |
| ۸ | باشگاه نفت تهران – نفت طلاییه – نفت نوین تهران (تغییر مالکیت و نام) |
| ۹ | باشگاه شیرین فراز – راهیان کرمانشاه (تغییر نام) |
تعداد تیمها
| تعداد تیمها در ادوار لیگ ایران | |||
| از | تا | تعداد دوره | تعداد تیمها |
| ۱۳۳۶ | ۱۳۴۸ | ۱۰ | متغیر |
| ۱۳۴۹ | ۱۳۵۰ | ۲ | ۸ |
| ۱۳۵۲ | ۱۳۵۳ | ۲ | ۱۲ |
| ۱۳۵۴ | ۱۳۵۶ | ۳ | ۱۶ |
| ۱۳۶۸ | ۱۳۶۹ | ۱ | ۲۲ |
| ۱۳۷۰ | ۱۳۷۰ | ۱ | ۱۲ |
| ۱۳۷۱ | ۱۳۷۱ | ۱ | ۱۶ |
| ۱۳۷۲ | ۱۳۷۲ | ۱ | ۱۴ |
| ۱۳۷۳ | ۱۳۷۳ | ۱ | ۲۴ |
| ۱۳۷۴ | ۱۳۷۸ | ۴ | ۱۶ |
| ۱۳۷۸ | ۱۳۷۹ | ۱ | ۱۴ |
| ۱۳۷۹ | ۱۳۸۰ | ۱ | ۱۲ |
| ۱۳۸۰ | ۱۳۸۳ | ۳ | ۱۴ |
| ۱۳۸۳ | ۱۳۸۶ | ۳ | ۱۶ |
| ۱۳۸۶ | ۱۳۹۲ | ۶ | ۱۸ |
| ۱۳۹۲ | اکنون | ۷ | ۱۶ |
منبع : flashscore.com