قهرمان‌پور: ایران در یک موضوع برجامی نرمش نشان داد/ روسیه نمی‌تواند مانع از توافق شود
مهسا مژدهی: در هفته‌های اخیر، ایران خوشحالی خود را از بازگشت به وین برای ادامه مذاکرات برای احیای برجام نشان داده است. حتی برخی بر این باورند که تهران نتوانسته است به برخی از خواسته‌های خود به‌ویژه در حوزه پادمان‌ها عمل کند تا بار دیگر به توافق هسته‌ای برد-برد دست یابد. در این میان سیاستمداران غربی از این ماجرا خوشحال نشدند. در آلمان هم گفته می شد که برجام در حال حاضر مورد توجه آنها نبوده و آمریکایی ها اظهارات ضد و نقیضی می دادند. با این حال به نظر می رسد دو طرف چاره ای جز نشستن بر سر میز مذاکره ندارند.
مجله تفریحی زیباروز در گفتگو با رحمان قهرمان پور، کارشناس مسائل بین الملل، درباره موضوعات باقی مانده در مذاکرات احیای برجام گفت وگو کرد.
آیا برجام 2015 از بین رفته و شرایط جدیدی در این معاهده پیشنهاد خواهد شد؟ اساسا قرارداد مورد نظر چه ویژگی هایی می تواند داشته باشد؟
درست است که توافق 2015 با تهدیدات جدی مواجه است و حتی شرایط کلی که منجر به برجام شد تغییر کرده است. اما نکته اصلی این است که جایگزین بهتری برای آن وجود ندارد، یا بهتر است بگوییم، دو طرف در مورد آن جایگزین بهتر توافق ندارند. اختلافات گسترده ای که بین تهران و غرب وجود داشت در نهایت منجر به ایجاد سقف یا حداکثر تعامل بین دو طرف در برجام شد. با توجه به اختلافات و تنش های طولانی مدت بین دو طرف، توافق حداکثری ممکن شد. شاید بتوان جایگزین بهتری برای برنامه جامع اقدام مشترک پیدا کرد، اما واقعیت این است که تفاوت‌های آمریکا و اروپا اجرای آن را دشوار میکند. اگرچه بسیاری از مرگ برجام صحبت می کنند، اما جایگزین بهتری برای آن وجود ندارد و مقامات اروپایی و آمریکایی می گویند که باید به فکر احیای برجام باشند.
بیشتر بخوانید:
بالاخره مخالفان برجام شکست خوردند/ آیا میوه دیر رسیده است؟
مطهرنیا: ایران تحت فشار به مذاکرات بازگشت. اما دولت انقلابی با خواسته های آمریکا کنار نمی آید
فرجیراد: ایران با وجود سخت گیری های غربی وارد مذاکره شد/ریاض با مذاکره با تهران موافق نیست
آیا مشکل اصلی و حل نشده باقیمانده مربوط به مسائل امنیتی است؟
موضوع مطرح شده توسط این آژانس به مسائل مهم امنیتی مربوط می شود. هیچ قطعیتی جز مسائل جاری وجود ندارد. یعنی ربطی به بازرسی های دوره ای آژانس از تاسیسات هسته ای یا اطلاع رسانی به ایران و … ندارد و وضعیت روتین ندارد. اما چرا مهم نیست چون آژانس می گوید در جاهای خاصی فعالیت هایی انجام شده که به آژانس گزارش نشده است. روی موضوع این مکان ها خیلی اصرار و اصرار دارند. آنچه در ادبیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان ماهیت صلح‌آمیز هسته‌ای هر کشور از آن یاد می‌شود، ارتباط مستقیمی با ماهیت این فعالیت‌ها دارد. پس بحث حراست است اما به سادگی و با نظارت عادی حل نمی شود و به همین دلیل مشکلات ما همچنان پابرجاست. ایران خواهان حل همه مشکلات و احیای برجام است. اما غرب می گوید بدون اجرای برجام، ایران باید مسائلی را که بخشی از تعهدات ایران است در قالب یک توافق پادمان جامع حل و فصل کند. بنابراین می گویند ممکن است ظرف سه تا چهار ماه نتوانیم این مسائل را حل کنیم. این تفاوت اصلی است. در کنار این موضوع، اختلاف نظرهای جدی نیز در این فضای مذاکره وجود دارد. حتی اتحادیه اروپا تاکنون واکنش‌های شدیدی نسبت به ایران نشان داده است که بر مذاکرات تأثیر خواهد گذاشت.
موضع ایران در قبال غنی سازی و کاهش آن چیست، در حال حاضر غنی سازی به 60 درصد رسیده است و در این شرایط آیا ممکن است تهران بخواهد آن را به 3 درصد برگرداند؟
کسب دانش هسته ای در موضوع هسته ای بسیار مهم است. یعنی اگر 60 درصد دانش هسته ای داشته باشید، آن دانش در خاموشی از بین نمی رود و در فرصتی دیگر می توانید دوباره به غنی سازی 60 درصدی برسید. برجام غنی سازی 20 درصدی را به حالت تعلیق درآورد اما بعدها ایران توانست به 60 درصد برسد. ایران در حال بررسی است که با دادن امتیازات هسته ای به غرب چه امتیازاتی خواهد گرفت.
ایران چندین موضوع را برجسته می کند. مورد اول حل و فصل همزمان مسائل مهم حفاظتی توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی است. سوال دیگر مربوط به سرمایه گذاری هایی است که در صورت احیای برجام در ایران انجام خواهد شد. تضمین شده اند. به دلیل ارتباطش با ایران نباید تحریم شود. حتی اگر توافقی وجود نداشته باشد، نباید این اتفاق بیفتد. موضوع سوم این بود که ایالات متحده متعهد شده بود از برجام خارج نشود و به نظر می رسد تهران آن را از دست داده و راه حلی برای آن پیدا نشده است. موضوع دیگر این است که تهران می خواهد پول حاصل از فروش نفت را بدون محدودیت و تحریم بانکی به ایران بازگرداند. در این مورد همچنان اختلاف نظر وجود دارد که دو طرف به توافق نسبی رسیده اند. در حال حاضر سوال اصلی این است که آیا مسائل حفاظتی قابل حل است یا خیر؟
موضع روسیه در مورد جنگ اوکراین و چین بر سر بازار انرژی در چارچوب مذاکرات احیای برجام چیست؟
موضوع هسته ای ارتباط مستقیمی با امنیت بین المللی و قدرت های بزرگ دارد. این بدان معناست که محاسبه کنترل تسلیحات یا مشکل هسته ای برای قدرت های بزرگ جدا از محاسبه بزرگی مشکل است. روسیه در حال حاضر بر سر اوکراین با کشورهای غربی درگیر است، اما این امر منجر به قطع کامل روابط مسکو با کشورهای غربی و آمریکا نشده است. درست است که آنها با غرب مشکل دارند، از ایران پهپاد می خرند و قول می دهند که ممکن است سوخو 35 را به ایران بفروشند، اما نباید به این نتیجه رسید که روسیه به طور کامل قصد درگیری با غرب را دارد. زیرا حیات اقتصادی و فنی روس ها وابسته به غرب است و جامعه روسیه جامعه غربی محسوب می شود. بنابراین می بینیم که روسیه با وجود اینکه در اوج تنش با غرب قرار دارد، روابط خود را حفظ کرده و به کشورهایی مانند مجارستان گاز می فروشد. سفرا و …. بنابراین، به نظر من مسکو هیچ مشکل اساسی با احیای برجام ندارد. البته او در این راه تلاش می کند از ایران امتیاز بگیرد. البته او تلاش می کند از شکاف ایران و غرب به نفع خود استفاده کند، اما فراموش نکنیم که در سال 2015 هم همین وضعیت بود و مسکو خواهان معامله نبود. اما وقتی قرارداد امضا شد، اعتراضی نکرد. چرا؟ به این دلیل که مسکو می گوید این مسئله اصلی ترین مسئله بین غرب و ایران است و روس ها اساسا توانایی دیپلماتیک و اقتصادی برای حل این موضوع را ندارند.
دیدیم قبل از جنگ اوکراین وقتی اولیانف می خواست در پرونده برجام نقش آفرینی کند موفق نبود و اوج نقشی که روس ها در این توافق داشتند نقش اولیانوف بود. حل مسائل حساس بین المللی مانند موضوع هسته ای نیازمند قدرت دیپلماتیک و مالی و همچنین قدرت در سازمان های بین المللی و ارائه ضمانت است. روسیه در این زمینه ضعیف است. نقش آنها در مذاکرات احیای برجام زیاد نیست. آنها در نهایت به نحوه ارتباط ایران با غرب بستگی دارند.
چین همواره از ایران و غرب خواسته است که این موضوع را به صورت مسالمت آمیز حل کنند. به گفته روسیه، آنها همچنین نمی خواهند برای این موضوع هزینه کنند زیرا نگرانی های دیگری دارند. پکن دو دهه است که می‌گوید می‌خواهد در مسئله فلسطین نقشی داشته باشد، اما به دلیل اینکه نمی‌خواهد پول خرج کند، کاری انجام نداده است. مشکل آنها این است که این توافق چه سود اقتصادی برای آنها دارد. آنها می گویند معامله برای ما بهتر از عدم است. چون الان با مشکل پرداخت پول از ایران برای خرید نفت مواجه هستند و نمی خواهند روابط مالی، تجاری و اقتصادی با اروپا که نزدیک به 500 میلیارد دلار است و با آمریکا به خاطر ایران مختل شود. بنابراین آنها هم می خواهند برجام را احیا کنند، اما در مقایسه با روسیه در این موضوع طمع ندارند و نمی خواهند کوله بار خودشان را ببندند. دلیلش این است که پکن اساساً نیازی ندارد. اما روس ها به این نیاز دارند چون نسبت به سایر کشورهای غربی در جایگاه پایین تری قرار دارند، بنابراین برای گرفتن امتیاز از غرب به همه چیز خواهند پیوست. چین می گوید ایران باید به سرعت با افزایش تجارت با ایران موافقت کند و مبادلات بانکی به درستی پیش خواهد رفت.
311312