موهبت کار کردن در وطن به روایت تئاتری‌ها
در مراسم رونمایی از یازده عنوان کتاب تئاتری عنوان شد که کار کردن در سرزمین مادری با وجود همه محدودیت‌ها که اعمال می‌شود، در قیاس با کار کردن در کشورهای دیگر، ارزش بیشتری دارد.
به گزارش مجله تفریحی زیباروز، شامگاه سه‌شنبه ۲۲ خرداد ماه ۱۱ عنوان از کتاب‌های تئاتری نشر «نیماژ»، با حضور مترجمان و گردآورندگان برخی از این آثار، علی شمس، مدیر بخش تئاتر این نشر و فرهاد مهندس‌پور، کارگردان و مدرس تئاتر رونمایی شد.
در آغاز این برنامه که در عمارت رو به رو برگزار شد، علی شمس، نمایشنامه‌نویس، مترجم و کارگردان تئاتر که به عنوان مدیر بخش تئاتر انتشارات نیماژ با این نشر همکاری دارد، با قدردانی از حضور مخاطبان، ابراز خوشنودی کرد که این گردهمایی برای کتاب برگزار شده است.
او که دانش‌آموخته تئاتر در خارج از کشور است، درباره ضرورت انتشار آثار تئوریک نمایشی به زبان فارسی توضیح داد: در خارج از کشور که دانشجو بودم، برخلاف دیگر هم‌دانشگاهی‌هایم نمی‌توانستم کتاب‌های تئاتری را به زبان مادری بخوانم و همواره ناچار بودم این کتاب‌ها را به زبان دیگری مطالعه کنم.
شمس با اشاره به تلاش دیگر ناشران مانند «مروارید»، «بیدگل»، «قطره» و … در زمینه انتشار کتاب‌های تئاتری که در دهه‌های گذشته رخ داده است، افزود: با اینکه انتشار کتاب تئاتر در قیاس با رمان، اقتصاد قدرتمندی ندارد اما نشر «نیماژ» در چاپ کتاب تئاتر می‌کوشد و همه افراد مستعد می‌توانند بدون نگرانی از بابت برخی رفتارهای غیرحرفه‌ای، کتاب‌های تئاتری خود را در آن منتشر کنند.
این مدرس تئاتر ادامه داد: ما بیشتر به موضوعاتی مانند مطالعات اجرا، آثار تجربی و آوانگارد، تئوری‌های مهمی که در دانشگاه‌های مهم دنیا رایج است، نمایشنامه‌هایی که ترجمه نشده‌اند و … تمرکز داریم. البته در حوزه دانش هم سختگیری هست و بسیاری از کتاب‌ها سانسور می‌شوند اما امیدوارم همه کتاب‌های خوب و حتی متوسط تئاتر در کشورمان منتشر شود.
سپس وحید رهبانی، مترجم دو نمایشنامه «نوازنده زنده است؟ » و «جیب‌هایی پر از نان» نوشته ماتئی ویسنی‌یک که هر دو در یک مجلد منتشر شده‌اند، درباره لزوم معرفی این کتاب‌ها در ایران توضیح داد: ویسنی‌یک هنرمندی تبعیدی است. او اصالتا رومانیایی است که در فرانسه زندگی کرده و در این دو نمایشنامه، به نوعی، تجربه زیسته او جریان دارد.
این کارگردان و بازیگر با اشاره به تجربه کار هنری خودش در کشورهای دیگر افزود: شاید به عنوان یک هنرمند بتوانیم در کشوری دیگر فعالیت کنیم ولی حضور فیزیکی هنرمندان در کشور خودشان ارزشمند و ضروری است. وقتی در سرزمین مادری، به عنوان یک کارگردان با تماشاگران هموطن خود رو به رو می‌شویم، گویی یک ارتش سری هستیم. بنابراین حتی با اینکه سانسور داریم ولی کار کردن در سرزمین مادری، ارزش بیشتری دارد.
در ادامه، افسانه کمالی، مترجم کتاب «زنده بودن» توضیحاتی درباره این کتاب و شیوه ترجمه خود بیان کرد و افزود: موضوع کتاب برای من خیلی جالب بود، بخصوص این اواخر که خیلی با مقوله هوش مصنوعی درگیر شده‌ایم و بخش زیادی از زمان‌مان در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد.
این مترجم اضافه کرد: کتاب بررسی می‌کند که فضای مجازی و هوش مصنوعی و … چقدر بر ذهن مخاطب امروز در برخورد با اجرای زنده یک اثر هنری اعم از تئاتر موسیقی و … اثر می‌گذارد.
سپس حسین رسولی، مترجم و گردآورنده کتاب «متن در دراماتورژی معاصر ۱ » عنوان کرد که اصل مطلب این کتاب، یورش به فرم دراماتیک است و دو مقاله مهم با همین رویکرد در آن منتشر شده است.
این مترجم، کتاب حاضر را ناب‌ترین اثر درباره تئاتر پست دراماتیک و ابزورد دانست که همچون گنجینه‌ای ارزشمند در بردارنده نقدها، گفتگوها و مطالبی از این دست در این زمینه است.
رسولی ادامه داد: در این کتاب اولین مصاحبه بکت ـ هنرمند شهیر تئاتر جهان و نویسنده نمایشنامه مشهور «در انتظار گودو» ـ منتشر شده که گفتگوی بسیار عجیبی است و مشخص می‌کند که او چقدر فرهیخته است.
نرگس یزدی، مترجم کتاب «دراماتورژی نو» دیگر مترجم حاضر در این برنامه، این کتاب را بسیار بینارشته‌ای دانست و توضیح داد: دراماتورژی نو به این معناست که امروزه لزوما قرار نیست اجرای نمایش بر اساس متن باشد بلکه یک اجرای نمایشی می‌تواند از هر متریال دیگری همچون عکس، فیلم و … صورت بگیرد. بنابراین مهم است که چگونه می‌توان این متریال را دراماتورژی کرد.
در بخش بعدی، فریبا کامران، بازیگر و دانشجوی سابق رکن‌الدین خسروی که با همراهی همسر این هنرمند، کتاب «خردمندی، دردمندی است» را درباره او گردآوری کرده‌اند، با ارایه توضیحاتی درباره این کتاب گفت: استاد رکن‌الدین خسروی ـ کارگردان و مدرس فقید تئاتر که هنرمندان زیادی را پرورش داده ـ ۲۰ سال در تبعید خودخواسته زندگی و کار کرد در حالیکه کار کردن در وطن، چیز دیگری است.
او ادامه داد: همسر ایشان از چند سال پیش در پی گردآوری کتابی درباره او بود تا زحمات و تلاش‌های ایشان فراموش نشود، بخصوص که آقای خسروی سال‌ها در ایران زندگی نمی‌کرد و برخلاف استادانی مانند حمید سمندریان و محمود استادمحمد و … مطالب چندانی درباره او وجود ندارد.
کامران اضافه کرد: با ناشران گوناگونی صحبت کردیم که برخی از ابتدا و بعضی در میانه کار از انتشار کتاب منصرف شدند ولی نشر «نیماژ» چشم بسته پذیرفت. برای گردآوری مطالب خیلی زیادی داشتیم که غربال‌شان کردیم.
این مدرس تئاتر تاکید کرد: ارزش این کتاب به این است که برخلاف امروز، آن زمان مطالب زیادی در اینترنت درباره تئاتر و هنرمندان آن وجود نداشت اما آقای خسروی به راحتی این مطالب را در اختیار شاگردان خود می‌گذاشت. این کتاب در بردارنده مطالبی درباره کارگردانی و بازیگری و … است که شاید امروز برخی از آنها خنده‌دار به نظر برسد، در حالیکه اینها دهه ۴۰ نوشته شده‌اند. به جز اینها زندگی خصوصی او به قلم همسرش سیمین داودی، در آن درج شد ولی وزارت ارشاد آن را قلع و قمع کرد. با این حال خانم داودی برخی از مطالب را به سختی و بعد از چند بار بازنویسی در کتاب گنجاند.
کامران یادآوری کرد: آقای خسروی دچار غربت شد ولی هدف ما زنده کردن نام اوست. مهم است بدانیم امروز وامدار چه کسانی هستیم و روی شانه‌های چه کسانی بالا آمدیم.
در این نشست که با اجرای سهند آدم عارف به نمایندگی از نشر نیماژ برگزار شد، فرهاد مهندس‌پور، کارگردان، پژوهشگر و استاد دانشگاه، نکاتی را درباره ضرورت نظریه‌پردازی در تئاتر تشریح کرد.
او با ابراز تاسف از ضعف منابع مکتوب درباره تئاتر ایران افزود: مانیفست هنرمندان‌مان را نمی‌دانیم. تئاتر ایران در حالی به حرکت خود ادامه می‌دهد که هنوز نتوانسته خود را تئوریزه کند که البته یکی از دلایل این ضعف، عمر کوتاه آن است و دیگر اینکه با زبان تئوریک آشنا نیستیم. در ترجمه همین کتاب‌ها برای بخش قابل توجهی از اصطلاحات تئاتری، واژگانی نداریم و نمی‌توانیم صفت بسازیم.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: با تاریخی سر و کار داریم که پر از تلاش بوده ولی هیچ چیزی نداریم تا آن را به نسل بعد منتقل و ثبت کنیم و با این شیوه، چیزی از ما باقی نمی‌ماند.
مهندس‌پور با اشاره به نبود کتاب‌های تئاتری در دهه‌های گذشته، تاکید کرد: موهبت نسل تازه این است که کتاب دارد حتی اگر این کتاب‌ها خیلی باکیفیت نباشند در حالیکه زمان دانشجویی ما هیچ کتابی حتی درباره تاریخ تئاتر وجود نداشت اما الان نه تنها می‌توانیم کتاب بخوانیم، بلکه می‌توانیم فیلم تئاترها را هم ببینیم و این فرصت مغتنمی است زیرا کتاب‌های نظری، می‌توانند ذهن ما را به تحرک بیندازند.
بر این اساس، در حوزه تئوری آثاری چون «خردمندی دردمندی است؛ تئاتر رکن‌الدین خسروی» / به کوشش سیمین داوودی و فریبا کامران، «متن در دراماتورژی معاصر ۱/ گردآوری و ترجمه سیدحسین رسولی، «این دکرو» / نویسنده توماس لیبارت، مترجم مبین عطاری، «از بازیگری تا اجرا» / نویسنده: فیلیپ اوسلندر، مترجم رضوانه امامی‌پور، «زنده بودن» / نویسنده فیلیپ اوسلندر، مترجم افسانه کمالی، «طراحی پرفورمنس» / نویسنده‌ها دوریتا هنا، اولاو هارسل/ مترجم: بهار صیرفی، «دراماتورژی نو چشم‌اندازهای بین‌المللی بر نظریه و اجرا» / گردآوری: کتلین ترنسنی و برنادت کچرین / ترجمه‌ی نرگس یزدی، «مخاطب معقول تماشاگر خردمند آداب تئاتر، رفتار قانونمندانه و تجربه‌ی اجرای زنده» / نویسنده: کرستی سجمن / مترجمان: امیرحسین رضایی، میرعلیرضا دریابیگی و در بخش نمایشنامه هم سه نمایشنامه «یتیم خانواده‌ی جائو و چایخانه» / نویسندگان: جی جوئن شیانگ، لائو شه / مترجم: بهار صادقی، «سفرهایی نزد مردگان» / نویسنده اوژن یونسکو/ مترجم: فروزان غفاریان و «نوازنده زنده است؟ و جیب‌هایی پر از نان» / نویسنده مَتئی ویسنی‌یِک / مترجم وحید رهبانی آثاری هستند که در این برنامه رونمایی شدند.
انتهای پیام